To Bougainville είναι ένα νησί πολύ-πολύ μακριά απο την Ελλάδα. Για την ακρίβεια θα μου κάνει εντύπωση αν βρεθεί κάποιος που να το έχει ξανακούσει. Ανήκει στο σύμπλεγμα των νησιών του Σολομώντα (αυτό ίσως κάτι να σας θυμίζει) και διοικητικά ανήκει στην Παπούα Νέα Γουϊνέα (που είναι δίπλα στην Αυστραλία, εντάξει, το’χουμε?).
Τo 1988 οι κάτοικοι πήραν τα όπλα για να εκδιώξουν ενα τεράστιο ορυχείο χαλκού που είχε καταστρέψει το οικοσύστημα του νησιού. Πηραν δυναμίτη, δόρατα, τόξα, χρησιμοποιήσαν εναλλακτική ενέργεια (ακόμα και στα καυσιμα των αυτοκινήτων) και ξεκίνησαν εναν πολέμο για την ανεξαρτησία του νησιού απο την Παπούα Νεα Γουινέα και τις πολυεθνικες.
Η ιστορία που ακολουθεί ειναι γνωστή σαν την «Επανάσταση της Καρύδας» και αντίθετα με κάθε λογική πρόβλεψη, οι ξυπόλητοι επαναστάτες τα καταφέραν μια χαρά.
Η ιστορία της Bougainville
Το Bougainville κατοικειται για περισσότερα απο 33.000 χρόνια απο ιθαγενείς. Τα τελευταία 500 χρόνια, το νησί άρχισε να έχει κίνηση. Ενας Ισπανός το ανακάλυψε, ένας γάλλος του έδωσε το επίθετο του και Βρετανοί, Γερμανοί, Ολλανδοί και Γάλλοι αποφάσισαν οτι είναι κρίμα και άδικο να μένει ανεκμετάλλευτο απο αυτους.
Το 1884 υπο την εξουσία του καγκελαρίου Όττο φον Μπίσμαρκ το νησί κατακτήθηκε απο τους γερμανούς. Ο Όττο εκείνη την εποχή έπαιζε «Civilization ΙΙ» αλλά χωρίς κομπιούτερ και έγινε γνωστός ως ο «σιδηρένιος καγκελάριος» μετά απο μια εξαιρετικά δημοκρατική ομιλία του στην οποία είχε πει: « Τα μεγάλα ζητήματα του καιρού δεν θα επιλυθούν με διάλογο και αποφάσεις της πλειοψηφίας αλλά με σίδερο και αίμα!».
Οι γερμανοί στην αρχή δεν κυνήγησαν να πάρουν την διοικηση του νησιού. Εξάλλου και ο Μπίσμαρκ έλεγε σε απλά γερμανικά για τον διασκορπισμό της στρατιωτικής του δύναμης «εδώ ο κόσμος καίγεται και το ράιχ χτενίζεται». Ποτέ όμως δεν αρνήθηκε να στηρίξει τους γερμανούς που έστελναν καραβιές ολόκληρες τον πλούτο του νησιού στην φάδερλάντ. Προώθησε δε και την θεωρία οτι «τα κράτη δεν έχουν φίλους, μόνο συμφέροντα».
Επειδή στην ευρύτερη περιοχή των νησιών του Σολομώντα υπήρχε και ένας ακόμα μεγάλος παίκτης – η Μ. Βρετανία – οι γερμανοί αποφάσισαν να μπουνε πιο δυναμικά. Πήραν την διοικηση και βάλανε τους ιθαγενεις να καλλιεργούν τεράστιες εκτάσεις με κοκοφοίνικες. Τους μισους ιθαγενείς τους μετατρέψαν σε εργάτες για τις φυτείες και τους άλλους μισούς σε χωροφύλακες των φυτειών.
Το 1918 η Γερμανία έχασε και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και έχασε μέχρι και την τελευταία καρύδα. Μάζεψαν λοιπόν οι γερμανοί τις σεζ-λογκ και επέστρεψαν στην φάδερλαντ.
Η Bougainville μαζί με την Νέα Γουινέα πέρασε στην Μ. Βρετανία με την Αυστραλία να εκτελεί χρέη διαχειριστή. Αντί όμως το νησί και οι ιθαγενείς να επιστρέψουν στο Αρχιπέλαγος των νησιών του Σολομώντα (στο οποίο ανήκουν πολιτιστικά, εθνικά αλλά και γεωγραφικά) καταχωρήθηκαν στην Παπούα (που βρίσκεται 900 χιλιομετρα πιο πέρα). Φανταστείτε την Κρήτη να ενώνεται με την Βουλγαρία αντι για την Ελλάδα επειδή έτσι βολευε τις μεγάλες δυνάμεις. Ακόμα και σήμερα οικογένειες και φυλές ανταλλάσουν επισκέψεις περνώντας τα σύνορα τα οποια τους επιβλήθηκαν εξαιτίας αυτής της παράλογης χάραξης των συνόριακών γραμμών.
Τον 19ο αιώνα οι αυστραλοί ξεκίνησαν το εμπόριο σκλάβων. Βασικά θύματα των «πολιτισμένων» χριστιανών εμπόρων ήταν οι ιθαγενείς της Bougainville, των νησιών του Σολομώντα και της Νέας Καληδονίας (γνωστή σήμερα ως Βανουάτου).
Τα βάσανα δεν τελειώνουν εκεί. Κατα την διαρκεια του Δευτερου Παγκόσμιου Πολεμου οι ιθαγενείς είδαν με μεγάλη έκπληξη τους πρωτους γιαπωνέζους στρατιώτες. Στην συνέχεια είδαν και τους πρώτους αμερικάνους. Το νησί έγινε πεδίο σκληρών μαχών με πάρα πολλά θύματα ανάμεσα σε αυτούς και εκατοντάδες ιθαγενείς. Οταν φύγαν οι ιάπωνες και οι αμερικάνοι το νησί ήταν σχεδόν κατεστραμμένο. Τότε ήρθαν πάλι οι αυστραλοί και τους ξαναενώσαν με την Παπουα-Νέα Γουινέα, χωρίς να κάνουν τον κόπο να τους ρωτήσουν αν το θελουν.
Περίπου εκείνη την εποχή αρχίζει να αναπτύσσεται ένα εθνικό κίνημα στην Bougainville, αν όχι στην πράξη, τουλάχιστον στο μυαλό των ιθαγενών.
Το νησί είχε αποδειχθεί πολύ καλή πηγή εσόδων για τους ξένους διαχειριστές του. Ηδη απο το 1932 υπήρχαν μονάδες εξόρυξης χρυσού που εκμεταλλευονταν οι αυστραλοί για λογαριαμό τους. Ο - επι εποχής γερμανών - κατα κεφαλή φόρος συνέχιζε να εισπράτεται απο τους αυστραλούς ακόμα και μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πολεμο.
Σιγά-σιγά οι κάτοικοι της Bougainville αρχίζουν να ξυπνάνε. Δεν θελουν αλλους φόρους, ούτε κατα άτομο, ουτε σε ποσοστά απο τις φυτείες. Οι ιθαγενείς αρχίζουν να κάνουν τις δικές στους καλλιέργειες σε ένα - όπως αποδεικνύεται – εξαιρετικά έφορο νησί. Μέσα σε 40 χρόνια το Bougainville γίνεται ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αγροτικών προϊόντων σε όλο τον Ειρηνικό Ωκεανό. Μαζί με την οικονομική ανάπτυξη ανεβαίνει και το επίπεδο μόρφωσης. Πολλοι εκπατρισμένοι ιθαγενείς με υψηλό επιπεδο εκπαίδευσης επιστρέφουν στην Bougainville και μαζί τους φέρνουν γνώσεις που τις μεταφέρουν στους ντόπιους. Δημιουργείται ενα δίκτυο αυτοσχέδιων σχολείων σε κάθε χωριό. Η απαίτηση για αυτοδιάθεση αρχίζει να γίνεται ξεκάθαρη. Ο κόσμος αρχίζει να αποκτά κοινωνική συνείδηση μετα απο όλα αυτά τα χρόνια συνεχούς τυρρανίας και εκμεταλλευσης. Ομως το νησί συνεχίζει να ανήκει στην Παπούα-Νεα Γουινέα που γίνεται ανεξάρτητη χώρα αλλα έχει για sugar-daddy την Αυστραλία.
Το μεγάλο πλιάτσικο – καταστροφή της Bougainville
Ο φυσικός ορυκτός πλούτος του νησιού ήταν γνωστός απο παλιά. Το 1965 όμως έγινε το μεγάλο μπαμ, όταν μια αυστραλιανή εταιρία εξορύξεων ανακάλυψε ένα τεράστιο κοίτασμα χαλκού. Πολύ σύντομα δημιουργηθηκε η Bougainville Copper ltd με σκοπό να εξορύξει τον χαλκό. Σε μικρό χρονικό διάστημα το νησί απο έφορος φυσικός παράδεισος μετατράπηκε στο μεγαλύτερο σε βιομηχανική ανάπτυξη εργοτάξιο του νοτίου ημισφαιρίου(!).
Η περιοχή Panguna χωρίς άδεια ή εξαγορά της γης απο τους ντόπιους μεταμορφώθηκε σε ένα τεράστιο κρατήρα βαθους 500 μετρων σε έκταση 7 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η κυβέρνηση της Π.Ν.Γ. έδωσε άδεια χρήσης στην εταιρία σε ακτίνα 10.000 τετραγωνικών μιλίων. Οι ιθαγενείς προσπάθησαν να προστατευσουν την περιοχή αλλα βρισκονταν συνέχεια αντιμέτωποι με τις δυνάμεις της Π.Ν.Γ. Πρόβλημα δεν δημιουργήθηκε μόνο στην ενδοχώρα αλλα και στις ακτές όταν προχώρησαν στην παράδοση της Rorovana για να γίνει το λιμάνι της πολυεθνικης. Ακολούθησαν συμπλοκές με τις δυνάμεις καταστολής και επιθέσεις ενάντια στον κόσμο με δακρυγόνα, γκλομπς και τουφέκια. Ο κόσμος ήταν άοπλος αλλα προσπαθούσε με νυχια και με δόντια να σταματήσει τις μπουλντόζες.
Το θέμα της γης στην κουλτούρα των ιθαγενών δεν είναι τόσο η ιδιοκτησία όπως την αντιλαμβανόμαστε στη Δύση. Πρόκειται για μια βαθιά ριζωμένη συναίσθηση της καταγωγής και του δεσμού με τους προγόνους. Ο τόπος που καταστρέφεται είναι ο τόπος που κατοικούν τα πνεύματα των προγόνων. Μαζί με την φύση βίαια απαλλοτριώνεται και η κουλτούρα χιλιάδων χρόνων.
«Για τους κατοίκους της Bougainville, η γη ειναι σαν το δέρμα του χεριου σου. Την κληρονομείς και ειναι καθήκον σου να την δώσεις, στην ίδια ή σε καλύτερη κατάσταση απο ο,τι την πήρες. Θα περιμένατε να πουλήσουμε το δέρμα μας, θα το κάνατε μήπως εσείς?». Αυτα ειναι τα λόγια του Sir Maurice Mawby, εκπροσωπου των κατοικων για τη διαπραγματευση της γης για το λιμάνι της πολυεθνικής.
Συμφωνα με απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου τηε Αυστραλίας, ο ορυκτός πλουτος ανήκει στους ιδιοκτήτες της γης. Συνεπώς η Παπουα-Νεα Γουινέα δεν έχει κανένα δικαίωμα να μεταβιβάσει την εκμεταλλευση της σε καμία εταιρία. Παρόλα αυτά τον ίδιο χρόνο βρέθηκε ένα παραθυράκι και τελικά ένα δικαστήριο που να δικαιώνει την Π.Ν.Γ για χάρη της πολυεθνικής και να αδικεί κατάφωρα τους ιθαγενείς της Bougainville.
Το 1972 ξεκίνησε η εξόρυξη χαλκού και χρυσού και ξεκίνησε η τεράστια οικολογική καταστροφή. Για 17 χρόνια οι κατοικοι προσπαθούσαν να πιέσουν ωστε να γίνεται έλεγχος και να προστατευτεί το περιβαλλον, αλλα η κυβερνηση της Παπουα-Νεα Γουινεα (900 χιλιομετρα μακρια) συνεχισε να αδιαφορεί. Το μεγάλο ποτάμι Jaba που ξεκιναει απο την Panguna και για χιλιάδες χρόνια ήταν πηγη ζωής μολύνθηκε σε απίστευτο βαθμό. Το νερό βρέθηκε να έχει στοιχεία χαλκού, υδράργυρο και αρσενικό. Όλα τα ψάρια πεθάναν και το κάποτε παραδεισένιο ποτάμι σήμερα είναι επικίνδυνο ακόμα και για κολύμπι. Το οικοσύστημα στην περιοχή ισως χρειαστει 200 χρόνια για να επανελθει.
Οι κάτοικοι κάναν ο,τι μπορούσαν. Ξεκίνησαν να διαδηλώνουν, να μαζευουν υπογραφές και να κάνουν αιτήσεις χωρις κανένα αποτελεσμα.
Το 1988 έγινε μια συνάντηση μεταξύ της διοικησης της εταιρίας και αντιπροσώπων των κατοίκων. Η απαιτηση των ιθαγενών ήταν να κλεισει το ορυχείο και να αποζημιωθουν με 10 δις δολλαρια. Οι υπευθυνοι της εταιρίας γέλασαν. Ο Francis Ona (αντιπρόσωπος των κατοίκων και πρώην υπάλληλος του ορυχείου) έφυγε αμέσως απο τη συνάντηση, πήγε στο ορυχείο και έκλεψε 50 κιλά δυναμίτη. Στην συνέχεια μαζί με μερικούς ακόμα, ανατίναξε τους πυλώνες που έδιναν ρεύμα στο ορυχείο. Ετσι ακριβώς ξεκίνησε ο ένοπλος αγώνας.
Το ορυχείο πολυ σύντομα σταματησε τις εργασίες του και η κυβέρνηση της Παπούα-Νέα Γουινέα έστειλε στρατό και ξεκίνησε ο πόλεμος ενάντια στην Bougainville. Στο νησί επιβλήθηκε εμπάργκο εμπορικό αλλα και εμπάργκο μετακίνησης. Το νησί αποκλειστηκε απο την θάλασσα και όποιος προσπαθούσε να μπει ή να βγει κινδύνευε απο τα όπλα της λιμενοφυλακής. Οι ιθαγενείς είχαν για όπλα μονο κατι παναρχαιες αντίκες που ειχαν αφήσει ιάπωνες και αμερικάνοι, καθώς και τα παραδοσιακά τόξα και δόρατα. Παρόλα αυτά κατάφεραν να είναι αποτελεσματικοί. Δημιουργησαν αυτοσχέδιες λύσεις για κάθε πρόβλημα που προέκυπτε. Μπόρεσαν να παράγουν ρευμα με υδροηλεκτρικές κατασκευες που θυμίζουν Κυρο Γρανάζι και κατάφεραν να λειτουργούν τα αυτοκίνητα με λάδι καρύδας.
Τα θυματα αυτου του πολέμου δεν ήταν λίγα. Μεχρι την συνθηκολόγηση το νησί είχε χάσει 30.000 απο τους 200.000 κατοίκους του, κυρίως λόγω του εμπάργκο (έλλειψη φαρμακων κτλ).
Μπορείτε να δείτε ένα πολύ συλλεκτικό ντοκυμαντερ για την επανασταση στην Bougainville που γυρίστηκε κατα την διάρκεια των εχθροπραξιών, απο ένα άγγλο, αρκετά τρελό για να μπει στο νησί. Εκει θα δείτε τον Francis Ona, ηγέτη της επαναστασης να μιλάει και να τριγυρνάει ξυπόλητος κάνοντας δουλειές για τους άλλους, καθώς και το πρωτοπαλίκαρο του (εναν απίστευτο τύπο) που ειχε αφίσα τον Χριστό και τον Ράμπο...
Το ντοκυμαντέρ σε google video
Το ντοκυμαντερ μπορειτε να το κατεβασετε απο εδω
